Orio

ORIO
Orio Donostiatik 17 km-ra dago, honen mendebaldean. Arrantza-tradizio handiko herria da, ibaiertzetan ontziolak eta portu-jarduera dituena. Itsasoari erabat lotuta egon da Erdi Aroan sortu zenetik.

Oria ibaiaren ondoan dago. Gipuzkoako ibairik luze eta emaritsuena da Oria, eta meandro asko eratzen ditu Antillako hondartzatik gertu itsasoarekin bat egin aurretik. Ibai-bidea eta portu naturala izan da betidanik, eta horrek eman dio Oriori bere portu-izaera. Duela bi mendera arte, ibaiertzetan padura zabalak eta dunak zeuden. Pixkanaka, dikeen eraikuntzari esker, ibaiari lur horiek kendu zitzaizkion eta soro bihurtu ziren. Gainera, XIX. mendean zubiak eraiki zituzten arte, itsasadarra oztopo natural bat zen. Kostaldetik zihoazen guztiek, geldialdia egin behar izaten zuten.

Orion Kostaldeko Done Jakue Bidea gogorarazten diguten elementu asko daude, eta jarraian azalduko ditugu:

Erdi Aroko galtzada
San Martin baseliza
Gurutze-bidea
Kale Nagusia
Erromesentzako ospitale zaharra edo "Piedadia"
Bariko San Nikolas eliza
Itsasadarra
Estekak


ERDI AROKO GALTZADA

Orio kokatzen den erribera guztiz lauaren parean, Igeldo-Mendizorrotzeko kostaldeko mendikatea altxatzen da. Bere erliebe aldapatsuak hesi bat sortzen du kostaldeko tarte honetan. Donostiatik zetorren bide zaharra mendikate honetan barrena zihoan, eta Kostaldeko Done Jakue Bideak ere ibilbide berari jarraitzen dio. Oriorako jaitsieran, galtzada zaharraren zati handiak aurkituko ditu erromesak, ongi kontserbatu direnak.


SAN MARTIN BASELIZA

Antzinako baseliza eder hau Orioren sarreran dago, kokaleku pribilegiatu batean. Oria ibaiaren bokaleari eta itsasoari begira dago, muino baten gainean, eta inguru hori ere baselizaren izenaz ezagutzen da. Egungo eraikina XVI. mendekoa da seguruenik. Eraikin zaharrago baten gainean altxatzen da, baina oinplano handiagoa du. Baselizaren barruan San Martin, San Sebastian, Kristo Santua eta Santa Anaren irudiak dituzten hiru erretaula daude.


GURUTZE-BIDEA

Orioko gurutze-bidea Done Jakue Bidetik doa, eta herriko bi eraikin erlijioso nagusiak lotzen ditu: San Martin baseliza eta San Nikolas parrokia. Gurutze gehienak bistara daude, eta lagun egingo digute herrigunerako bidean. Iritsi aurretik, landa-eremu bat zeharkatuko dugu, eta bertan marinel-kutsua darien XVI. mendeko eraikinak aurkituko ditugu.

KALE NAGUSIA

Done Jakue Bideak Orioko erdialdea (Erdi Arokoa) zeharkatzen du, eta "Kale Nagusia" izena hartzen du tarte horretan. Honela, antzina Donostiatik zetorren bide nagusi horrek Orioko parte zaharra itxuratu du. Kale Nagusian oinetxe asko daude, eta horien artean XV. eta XVI. mendeko eraikinak eta geroagokoak nabarmentzen dira. Eraikin horietako bat, Iturriaga jauregia, Done Jakue Bideari buruzko Interpretazio Zentroa hartzeko berritu da.

ERROMESENTZAKO OSPITALE ZAHARRA EDO "PIEDADIA"

Orioko Kale Nagusian, antzina, erromesentzako ospitale bat zegoen, Pietatearen Andre Mariari atxikia. Hainbat mendetan zehar, eraikin horrek erromesak, bidaiariak edo aterpe bila zebiltzan pobreak hartu zituen. XVI. mendeko testigantzen arabera, garai hartan ostatu-emaile bat eta hogei ohe inguru zeuzkan. Gaur egun, eraikinaren hondarrak baino ez dira geratzen.

BARIKO SAN NIKOLAS ELIZA

Kale Nagusian behera, San Nikolas parrokia ikaragarrira iritsiko gara. XVI. eta XVII. mendeko eraikin errenazentista da, eta XIII. mendeko eliza baten gainean dago eraikita. Plataforma zabal batean dago, eta pilare handien gainean kokatutako arku indartsu batzuek sostengatzen dute plataforma horren zati bat. Tenpluaren inguruan atari perimetral deigarri bat aurkituko dugu, erronda-bide baten modukoa eta erabat estalia. Barrualdearen aberastasun artistikoari dagokionez, Bariko San Nikolasi (bidaiari eta arrantzaleen zaindaria) eskainitako aldarea azpimarratu behar da.

ITSASADARRA

Duela gutxira arte, Orioko kale nagusia itsasadarrean amaitzen zen. Bertan ontziraleku bat zegoen, itsasadarra zeharkatzeko zerbitzu batez hornitua. Zerbitzu hori zen bi ertzen arteko lotura bakarra, eta bidaiariek, zubirik ez zegoenez, ontzia alokatu behar izaten zuten beste aldera joateko. Hala ere, erromesek bazuten erregeak emandako pribilegio bat, eta salbuetsita zeuden itsasadarra zeharkatzearen truke marai bat ordaintzetik. Horrek erakusten du Done Jakue Bideak garai hartan zeukan garrantzia.